Training Effectieve Communicatie voor handhavers op Bonaire

Leo Bisschop:’We braken het ijs op een tropisch eiland.’

Leo Bisschop is koud terug in de Lage Landen of het regent mooie reacties. Van de handhavers op het benedenwindse eiland Bonaire, wel te verstaan. Hij gaf daar afgelopen november op verzoek van de directeur van het Openbaar Lichaam Bonaire een training over Effectieve Communicatie. ‘Daaraan deden alle Bonairiaanse handhavers mee, in twee leergangen. Die noemt men overigens inspecteurs. Vergeleken met Nederland werkt het daarginds wat anders. In ons land tellen we zes domeinen waarbinnen gehandhaafd wordt – denk daarbij aan openbare ruimte, milieu, welzijn en infrastructuur en dergelijke. Onze handhavers zijn doorgaans  gespecialiseerd in één domein. De inspecteurs op Bonaire moeten van meerdere markten thuis zijn. Daarnaast zijn er gelukkig de cultuurverschillen – anders zou de wereld maar een saaie boel zijn. Toch stond ik daar met een beetje ongemakkelijk gevoel voor dat veelkleurig publiek. Ik dacht: benoem dat maar gewoon. Dus ik zei: “Jullie moeten niet denken dat hier een witte man uit Holland staat die jullie even komt vertellen hoe het moet.” Dat kwam goed aan. We braken het ijs op een tropisch eiland.’

Handhaving gaat over gedragsbeïnvloeding en gedragsbeïnvloeding begint bij effectieve communicatie

Vertekend beeld

‘Wat ook goed viel, was mijn boodschap dat het in Nederland niet altijd zo vlekkeloos gaat als ze daar  denken. Je moet je voorstellen: er zijn contacten en werkbezoeken over en weer. Loopt een Inspecteur uit Bonaire mee bij een Nederlandse omgevingsdienst, dan is dat vaak met een tophandhaver bij een interessante casus. En de Nederlandse handhaver vertelt daarginds liever wat wél goed gaat dan niet. Toch een wat vertekend beeld. Op Bonaire gaan de zaken trouwens wat gemoedelijker. En iedereen kent iedereen – daar kom ik nog op terug. De issues op het gebied van milieu, openbare orde, veiligheid en zo meer, zijn wel in verandering. Het Openbaar Lichaam Bonaire biedt zijn medewerkers daarom een professionaliseringstraject aan om met die verandering mee te gaan, op een manier die bij deze tijd hoort. Het gaat dan niet alleen over kennis, maar ook over competenties, in dit geval effectieve communicatie.’

Stoffer en blik

‘Vanuit de Handhavingsacademie Nederland reisde ik dus af naar dat prachtige eiland met zijn uiterst vriendelijke mensen. Ik vertelde ze daar dat effectieve communicatie begint met inleving. En dat kun je als je jezelf kent. Zie! De eerste zeven jaren van ons leven worden we gevormd voor alle jaren daarna. Noem het onze basiswaarden. In de zeven jaren daarop kiezen we onze rolmodellen en nemen we hun waarden gedeeltelijk over. En ongeveer vanaf ons veertiende gaan we socialiseren en sluiten we ons aan bij de groep mensen die ons aanspreekt en scherpen we onze waarden aan. Wat basiswaarden zijn? Ik neem mezelf even. Mijn vader was altijd aan het klussen en ik mocht hem helpen. Hij gaf mij het idee dat ik dit goed deed en daarvan werd ik blij. Hij zei wel: “Leo, je moet je werk altijd netjes achterlaten.” Met stoffer en blik kreeg ik dan de complimentjes. Klussen netjes achterlaten vind ik dus belangrijk. Zo heeft iedereen zijn eigen basiswaarden. Zoek die op, geef iemand daarin respect en vertrouwen, en je krijgt – ook als inspecteur – een goed gesprek. In plaats van dat je botweg als een bromsnor bonnetjes staat uit te schrijven.’

Leo Bisschop geeft training aan de handhavers

4-mat

‘Over bonnetjes gesproken: ik noemde al dat op Bonaire iedereen wel bekend is met elkaar. Veel inspecteurs vinden het nog niet makkelijk om bijvoorbeeld hun neef op zijn gedrag aan te spreken of een bekeuring te geven. Ik vroeg de cursisten om het eens om te draaien. De neef zou het vervelend moeten vinden om hun neef in die handhavende positie te brengen. Wat, net als hier, ook speelt, is relatiepolitiek. Soms wil een inspecteur ‘er met gestrekt been in’ en wordt hij afgeremd doordat hogere echelons en bestuurders de consequenties daarvan in een breder perspectief zien. De inspecteur raakt dan mogelijk gefrustreerd. Dan zeg ik: “Maak een notitie en zet de zaak op een rij. Die leg je bij het hogere echelon. Jij hebt dan je verantwoordelijkheid waargenomen en mag het loslaten.” Voor die notitie hebben we vanuit de Handhavingsacademie een model: het 4-mat. Dat kent vier stappen: het waarom  – het wat – het hoe – het resultaat.’

‘Stel we leggen ons 4-mat even op een bedrijf dat regelmatig de servicebusjes half op het trottoir parkeert. Het bedrijf heeft verder een goede naam en zorgt voor werkgelegenheid .

De 4-mat notitie schetst eerst op hoofdlijnen de bestaande situatie en waarom die onwenselijk is.

In het wat wordt in meer detail beschreven wat de situatie is en wat er al gedaan is om de situatie te verbeteren (juridisch aspecten, inzet handhavingsinstrumentarium). In het ‘hoe’-deel van de notitie schrijf je als inspecteur wat er kan gebeuren om de ongewenste situatie te beëindigen (de oplossing). Als resultaat vermeld je de nieuwe situatie nadat het hoe is uitgevoerd maar vooral óók wat er kan gebeuren als je niet ingrijpt. Dat bijvoorbeeld een moeder met kinderwagen van de stoep af moet en door een auto wordt geschept. Dat wil natuurlijk geen enkele bestuurder op zijn geweten hebben. Dan communiceer je effectief, beïnvloed je de bestuurder en kom je tot resultaat. Dit was voor de deelnemers best een eyeopener.’

Terugkomst

‘Al met al was het een heel prettige en geslaagde onderneming. Er komt nog een terugkomdag en dan bespreken we de opgedane praktijkervaringen concreet. Ik doe de training trouwens samen met Raquel Weisz, een gelouterde trainer en coach die vloeiend Papiaments spreekt en de situatie op de Antillen goed kent. Wel zo handig. Ik mocht na afloop nog even het koraal in duiken en van de zon genieten voordat ik weer terug vloog naar de winter. Die ook wel weer wat heeft.’

Bonaire is een van de zes overzeese gebiedsdelen binnen ons koninkrijk. Sinds 2010 heeft het de status van een Bijzondere  Nederlandse Gemeente: het Openbaar Lichaam Bonaire. Het eiland ligt voor de kust van Venezuela en telt een kleine 19.000 inwoners. De voertalen zijn Nederlands en Papiaments, een creoolse taal met veel Spaanse en Portugese invloeden, aangevuld met Engels, Frans, Nederlands en inheemse talen. Qua risicovolle bedrijfsvoering gelden de zoutwinning, een olieopslag, een internationaal vliegveld en een dokplaats voor cruiseschepen. De grootste bron van inkomsten is het toerisme. Bonaire telt een van de mooiste koraalriffen ter wereld – de naam van de hoofdstad Kralendijk is een verbastering van Koralendijk – en hagelwitte palmenstranden in een zonovergoten klimaat.