De voor- en nadelen van gebruik van nudging
Nieuwe manieren van gedragsbeïnvloeding worden steeds vaker gebruikt om mensen aan te sturen tot een bepaalde handeling of beslissing. De laatste jaren is met name nudging een veel gebruikte methode. Met name de overheid maakt steeds meer gebruik van deze soort gedragsbeïnvloeding. Maar wat is nudging precies? En worden wij niet teveel misleid op deze manier?
In dit artikel gaan we dieper in op de term ‘nudging’ en hoe het al door bedrijven en overheid wordt ingezet om ons gedrag te sturen.
Nudging: beïnvloedingstactiek van de overheid
De overheid probeert tegenwoordig steeds meer het gedrag van haar burgers te beïnvloeden. Vroeger gebeurde dit vooral door informatievoorziening en educatie, waarbij de burger bijvoorbeeld werd gewezen op de gevaren en gezondheidsrisico’s van obesitas. Uit onderzoek blijkt dat mensen zich maar weinig laten leiden door deze informatie en hun gedrag lang niet altijd aanpassen. Daarom hanteert de overheid nu ook een andere strategie om invloed uit te oefenen. Deze strategie wordt nudging genoemd.
De overheid poogt hierbij burgers een onbewuste psychologische prikkel te geven zodat zij hun gedrag aanpassen. Een belangrijk aspect van nudging is dat het alleen de geest beïnvloedt, niet het lichaam. Bij de overheid wordt nudging met name gebruikt om burgers een psychologische prikkel te geven en op die manier hun gedrag te sturen op een cruciaal moment van beslissing in het hoofd.
Voorbeelden van nudging door de overheid
Veel van de zogenaamde nudges zijn preventieve boodschappen waarbij de overheid aanstuurt op gedragsverandering. Een goed voorbeeld hiervan zijn de blikvangers langs de weg. Dat zijn netten waarin mensen hun lege blikjes of flesjes kunnen gooien. De expliciete boodschap die de overheid uitdraagt is dat het niet is toegestaan vuilnis op straat te gooien. Maar door de burger een keuze te geven en het ook nog eens te verpakken in een leuke handeling, heeft het veel meer effect.
In Groot-Brittanië wordt nudging door de overheid ingezet bij alcoholverkoop. Met de woorden “Wees alsjeblieft niet beledigd als we je om je identiteitskaart vragen, het betekent alleen maar dat je er jonger uit ziet!”, zet de overheid een negatieve boodschap om in iets positiefs.
Voorbeeld van nudging door de overheid:
Het onderbord onder de twee pijlen is een praktijkvoorbeeld van nudging. De achterliggende gedachte is dat u uw auto minder snel op een plek zult parkeren op een plek waar dit niet mag, wanneer anderen u opmerken. Door de foto met de twee ogen bekruipt u al snel het gevoel dat dit dus wel het geval is. De ogen geven u het gevoel dat u bekeken wordt wanneer u uw auto op een plek parkeert voor ‘alleen laden en lossen’.
Voorbeelden zoals hierboven worden de laatste jaren steeds meer ingezet door de overheid. Sturende campagnes, door de overheid opgezet, bijvoorbeeld om mensen veiliger veilig op de weg te laten rijden, zijn preventief en hebben meer effect dan een boete die pas wordt uitgeschreven als iemand al in de fout is gegaan.
De voordelen van nudging
Het belangrijkste voordeel van nudging is dat mensen worden aangemoedigd te kiezen voor de ‘goede’ optie. Bijvoorbeeld bij de keuze voor eten: in plaats van een ongezonde vette hap kiezen mensen eerder voor een appel. Een gezonder eetpatroon is in het belang van de volksgezondheid. Belangrijk is dat de keuzevrijheid van burgers altijd intact blijft, en dat er slechts wordt aangemoedigd om iets te doen of te laten. Het verhogen van de accijns op sigaretten of alcohol werkt in de regel vaak niet, omdat mensen zich niet de les laten lezen door de overheid en gedrag vaak niet rationeel is.
Tevens biedt nudging de mogelijkheid de autonomie van burgers te versterken, omdat er altijd een keuzevrijheid is. Zo wordt het autonome denkvermogen van burgers juist versterkt.
Een ander voordeel is dat nudging vaak goedkoper is dan dwingende overheidscampagnes of beleidsaanpassingen.
De nadelen van nudging
Nudging is niet altijd bevorderlijk of effectief. Een nadeel van nudging is dat het soms betuttelend werkt, omdat de overheid zich bemoeit met het leven van haar burgers. In zekere zin manipuleert de overheid het gedrag van mensen. Er moet daarom altijd goed worden afgewogen of een bepaalde campagne of boodschap transparant genoeg is, zodat burgers niet het gevoel krijgen dat de overheid zich bemoeit met hun persoonlijke leven.
Nudging kan daarnaast paternalistisch overkomen, omdat de overheid bepaalt wat goed en niet goed is voor haar burgers. Er moet daarom ook altijd ruimte zijn voor kritiek van burgers op deze maatregelen, zodat de vrijheid van meningsuiting niet wordt ingeperkt.
Wanneer is nudging toegestaan?
Een nadeel van nudging is dat het veel weg heeft van manipulatie. Nudging is in het algemeen alleen toegestaan wanneer de onbewuste denkprocessen in het voordeel van de persoon in kwestie zijn. Een voorbeeld zijn de angstaanjagende teksten op sigarettenpakjes. Hierbij is de achterliggende gedachte dat deze vorm van beïnvloeding is toegestaan omdat het in het voordeel (van de gezondheid) van de doelgroep is.