Multicultureel Nederland: vanaf 100 jaar geleden tot nu
Soms lijkt het of Nederland in korte tijd veranderd is van een monoculturele tot een multiculturele samenleving. Toch is dat niet waar. Al voor en in de 16de en 17de eeuw trok Nederland veel migranten aan. Zij kwamen af op de economische voorspoed en de tolerante houding tegenover verschillende godsdiensten. Voor Nederland betekende dit dat veel ambachten (bijvoorbeeld goud- en zilversmeden en diamantslijpers) zich konden ontwikkelen en dat arbeid goedkoop was.
In het artikel hieronder bespreken we Nederland vanaf de jaren 1930 tot nu. Hoe heeft Nederland zich ontwikkeld tot multiculturele samenleving?
Multicultureel Nederland voor 1975
Multicultureel Nederland werd ingeluid met de komst van Chinezen. Hun huidige aantal is niet te achterhalen, omdat zij in de meeste gevallen snel Nederlander zijn geworden, maar het zullen er rond de 100.000 zijn. De eersten kwamen in de negentiende eeuw als havenarbeiders, maar ook in de jaren 30 en 50 van de vorige eeuw kwamen veel Chinezen naar Nederland. Geruisloos voegden ze zich in het land: tot in de kleinste steden doken Chinese restaurants op. Stilletjes, bescheiden en hardwerkend veroverden Chinezen hun plek in de Nederlandse cultuur.
Onafhankelijkheid van Indonesië
Na de onafhankelijkheid van Indonesië in de jaren 50 kwam daar een nieuwe groep bij uit de voormalige kolonie. De Nederlands-Indiërs voegden zich vrij geruisloos in de Nederlandse samenleving. Dat gold niet voor de oud-militairen uit de Molukken, die nu nog steeds in speciale Molukse wijken zijn gehuisvest.
De eerste gastarbeiders uit Turkije en Marokko
Eind jaren 60 begon Nederland met de werving van gastarbeiders uit vooral in Turkije en Marokko. De eerste gastarbeiders werden door de Koningin hartelijk welkom geheten. Het idee was dat deze mannen na een aantal jaren naar huis zouden terugkeren. Ze werden zolang in hotels en pensions gehuisvest. De eerste generatie kwam hier om te werken en dat deden ze ook. Dat gastarbeiders geen Nederlands spraken was voor hun functioneren hier onbelangrijk. Werkloosheid kwam niet voor, problemen met criminaliteit ook niet. De meeste Nederlanders hadden nooit met gastarbeiders te maken en stonden onverschillig tegenover hun aanwezigheid.
Marokko
In plaats van terug te keren, lieten de meesten hun gezin overkomen en werden ze Nederlanders. De aandacht van de overheid ging uit naar het wegwerken van acute problemen op het gebied van huisvesting en scholing. Culturele integratie werd niet belangrijk gevonden. Nederland was overtuigd van het belang van het aanhouden van de eigen taal en cultuur als voorwaarde om je in Nederland thuis te voelen. Immigrantenkinderen kregen bijvoorbeeld ook les in hun eigen taal, naast les in het Nederlands.
De gastarbeiders zelf deden erg hun best zich aan te passen aan hun nieuwe thuisland. Vrouwen deden hun hoofddoek af, ouders spoorden kinderen aan goed hun best te doen op school en niemand stond op speciale rechten voor Moslims.
Surinamers vanaf 1975
Surinamers kwamen naar Nederland na de dekolonisatie, en hadden lang niet altijd een contract op zak voor hun vertrek. Velen bleven lang werkloos, jeugdcriminaliteit werd al snel een probleem evenals het hoge percentage jonge ongehuwde moeders. Met de komst van de Surinamers rond 1975 begonnen de eerste interculturele problemen.
Onafhankelijkheid van Suriname in 1975
De tweede en derde generatie immigranten: eigen identiteit
Nu hier in Nederland inmiddels tweede en derde generatie gastarbeiders wonen, zijn de problemen van andere aard. De kinderen zijn Nederlands, spreken Nederlands, kennen de Nederlandse cultuur, de heersende normen en waarden. Kennisachterstand is er niet meer.
Wat wel speelt: tweede en derde generatie immigranten zijn vaak op zoek naar hun eigen identiteit die ze vinden in de cultuur die hun ouders en grootouders hebben verlaten. Onder de tweede en derde generatie komt een herleving van de eigen godsdienst en cultuur op. Velen zetten zich af tegen de Nederlandse cultuur, normen en waarden. Dit is een normaal proces dat speelt bij alle immigrantengroepen over de hele wereld.
Multiculturele verschillen ontstaan
Tweede en derde generatie immigranten zijn ook veel gevoeliger voor racisme en achterstanden. Ook dat is een normaal proces. Waar de eerste generatie dankbaar was voor elk baantje en gift, ziet de tweede en derde generatie snel verschil tussen hun behandeling en die van Nederlanders.
De positie van publieke handhaver is aan het veranderen
Omdat de tweede en derde generatie minder zijn best doet om zich aan te passen aan het nieuwe vaderland, komen culturele verschillen duidelijker naar boven. Nederland is bijvoorbeeld een niet hiërarchisch ingesteld land: leraren worden getutoyeerd, politiemensen zijn je beste vriend. In veel andere culturen is dat anders en worden politiemensen zonder wapen nauwelijks serieus genomen. Met de komst van veel jongeren die zich willen identificeren aan andere culturele normen en waarden, zal de politie zich hierop moeten herbezinnen.
Guardia Civil in Spanje
Aanpak van integratieproblemen
Nederland – en andere Europese landen – zal de komende jaren dit probleem moeten aanpakken. Een belangrijke rol lijkt hierin weggelegd voor publieke handhavers die vaak door hun werk midden in de multiculturele samenleving staan. Een herbeziening van de cultuurverschillen is nodig. De rellen van de afgelopen maanden in de Verenigde Staten tonen eveneens aan dat publieke handhavers een ontzettend grote rol spelen in dit debat. Helaas vindt er daar echter een opeenstapeling van racistische incidenten plaats wat het debat niet bevordert.