Kees Vermunt
In een vorig artikel schreef ik over de wisselwerking tussen naleefgedrag en (sociale) normen en waarden. Dit artikel gaat over het benutten van normen en waarden van je gesprekspartner om effectiever goed naleefgedrag te bevorderen. Daarvoor is het belangrijk eerst iets meer te weten over waarden en het ontstaan daarvan.
Wat zijn waarden?
Waarden vormen de basis voor onze beslissingen . Zij zorgen voor de motivatie om bepaalde zaken te benaderen of te vermijden. Naast de motivatie zorgen zij ook achteraf voor een evaluatie van datgene dat wij gedaan hebben. Was het goed of minder goed, mooi of lelijk, was het waardevol of verloor het juist waarde. Waarden vormen een kapstok voor overtuigingen. Waarden sturen al het menselijk gedrag en ook het gedrag van een organisatie. Zij bepalen uiteindelijk hoe je je tijd doorbrengt.
Onbewuste waarden
De meeste mensen en organisaties zijn zich niet bewust van hun waarden. Dat komt omdat installatie van waarden al vanaf je eerste levensjaar en veelal automatisch plaats vindt. Dit op basis van wat je meemaakt, hoe je dat ervaren hebt (positief, negatief) en wat je omgeving er van vond. Dezelfde gebeurtenis kan dus heel erg anders uitwerken op verschillende personen. Doordat het als het ware vanzelf gaat weet je niet welke waarden je hebt: die zitten in je onbewuste. En toch laat je dagelijks merken wat je waarden zijn door wat je doet en wat je zegt en dat geldt ook voor je gesprekspartner en daar kan je gebruik van maken.
Het herkennen van waarden
Waarden herken je door goed waar te nemen. Hoe ziet een persoon eruit, en zijn omgeving. Wat zegt iemand en hoe zegt hij of zij dat. Ziet je gesprekspartner er verzorgd uit, is zijn omgeving netjes dan vindt hij wellicht orde belangrijk. Spreekt iemand met veel passie over het belang van precies en verzorgd werk dan vind iemand wellicht ambachtelijkheid belangrijk. Als iemand het steeds heeft over de hoge lasten dan is geld (op dat moment) wellicht een issue en zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Belangrijk is dat je goed luistert.
Wat doe ik er dan mee?
Dit kan je gebruiken door de waarden die je hebt waargenomen te gebruiken in de manier waarop je je constateringen bespreekt. Als geld belangrijk is en er moet worden geïnvesteerd kan het zinvol zijn te benoemen dat dit wellicht een behoorlijke investering is, en dat de kosten bij langer wachten nog veel hoger zullen zijn of dat de investering niet direct hoeft maar binnen een jaar of dat de voorziening in stappen kan worden aangebracht. Op dezelfde manier kan je omgaan met andere waarden zoals bijvoorbeeld orde of ambachtelijkheid.